ترکیب بندی در عکاسی (Composition)

ترکیب‌بندی یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها در حرفه‌ی عکاسی است. برای ارتقاء این مهارت، فقط باید یاد بگیرید چطور به‌درستی به موضوع مورد نظر، نگاه کنید. شاید برای اینکه ترکیب‌بندی را به‌درستی یاد بگیرید، مجبور شوید چند کتاب بخوانید. اما غیرازاین، لازم نیست کار خاص دیگری برای ارتقاء این مهارت انجام دهید. اگر ترکیب‌بندی را خوب یاد بگیرید، دیگر نیازی نیست کلی پول صرف خرید لنز و دوربین جدید کنید تا بتوانید به کمک امکانات و تجهیزات آن‌ها، عکس‌های باکیفیتی ثبت کنید!

آندریاس فی‌نینگر، معمار و عکاس معروف گفته:« برخلاف تصور عامه، تهیه هر عکس خوب فرایند نسبتاً پیچیده‌ای است که در آن پنج عامل عمده زیر دخالت دارند:

طبیعت سوژه، شخصیت و بینش عکاس، برداشت و طرز تلقی عکاس از سوژه، کارهای فنی عکس و بیننده عکس.» ترکیب بندی در عکاسی هم جزوی از همین فرایند پیچیده است که به بیننده در درک بهتر عناصر درون عکس کمک می‌کند. برای هر عکس و قابی، نیاز به ترکیب بندی خاصی احساس می‌شود که به پنج عامل گفته شده توسط فی‌نینگر بستگی دارد.

پیشنهاد مقاله : تکنیک‌های کادر بندی و ترکیب بندی در عکاسی از طبیعت

در هر کلاس عکاسی اولین موضوع یادگیری، ترکیب بندی و نحوه کادربندی است. در واقع شما با انتخاب نوع قاب‌بندی و ترکیب بندی عناصر درون قاب، نحوه اثرگذاری سوژه خود را روی بیننده تعیین می‌کنید و با این روش، دیدگاه و نظر خود را بیان می‌کنید. به همین خاطر، ترکیب بندی در عکاسی بسیار اهمیت پیدا می‌کند. مثلا با قرار دادن سوژه در مرکز و خالی گذاشتن باقی فضای کادر، تمرکز و چشم مخاطب را به سمت سوژه کشانده و از طرفی با فضای خالی، آرامش و اثربخشی عکس را افزایش می‌دهید.

یک عکاس موفق و حرفه‌ای تلاش می‌کند تا گاهی چندین تکنیک ترکیب بندی را در کادر عکس خود رعایت کند. دیدن عکس‌های مختلف و یافتن این الگوها، می‌تواند تمرینی برای آشنایی ذهن با انواع ترکیب بندی در عکاسی باشد. پس از آن وارد میدان شوید و خودتان عکاسی کنید. تفاوت را حتماً در عکس‌هایی جدیدی که می‌گیرید، خواهید دید.

 

ترکیب بندی در عکاسی چیست

 به زبان ساده، ترکیب بندی در عکاسی (Composition in Photography) به چگونگی قرار گرفتن سوژه‌ها در قاب و نحوه اثرگذاری آن‌ها روی یکدیگر گفته می‌شود. در حقیقت تمام آثار هنری، دارای ترکیب بندی هستند تا مفهوم سوژه و موضوع را به‌راحتی به مخاطب خود برسانند. هر ترکیب بندی، باعث می‌شود تا چشم بیننده هنگام نگاه کردن به یک تصویر، به شکلی خاص حرکت کرده و درک متفاوتی از آن تصویر داشته باشد.

بیشتر بخوانیم : آموزش عکاسی از طبیعت

قوانین ترکیب بندی در نقاشی، با ظهور عکاسی، وارد این رشته شد و به مخاطبان کمک کرد تا بتوانند درک بهتری از عکس داشته باشند. داوران جشنواره‌های عکاسی برای تشخیص عکس‌های خوب، به سراغ ترکیب بندی در عکس‌ها می‌روند و چشم آن‌ها، با تمرین می‌تواند الگوهای ترکیب بندی را در هر عکسی به‌راحتی تشخیص دهد. در ادامه انواع قاب و ترکیب بندی در عکاسی را معرفی می‌کنیم.

انواع ترکیب بندی در عکاسی

سوژه‌های ساکن، سوژه‌های متحرک، عکس افقی یا عمودی، عکس‌های روی جلد مجلات، پوسترها و کتاب‌ها، عکس‌های تمام‌نما، کلوزآپ یا مدیوم (میان برد) هر یک در عکاسی نیاز به ترکیب بندی مخصوص خود را دارند. قاب هر عکس می‌تواند افقی، عمودی یا مربع باشد. قواعد ترکیب بندی در عکاسی وابسته به قابی است که شما در ابتدا انتخاب می‌کنید. محل قرارگیری سوژه و دیگر عناصر عکس، نوع قاب را مشخص می‌کند.

عموماً قاب‌های عمودی، برای ترکیب بندی در عکاسی پرتره استفاده می‌شود. قاب‌های افقی هم بیشتر برای ترکیب بندی در عکاسی منظره، طبیعت، معماری شهری و سوژه‌هایی از این دست، انتخاب می‌شود. از قاب‌بندی مربع هم می‌توان برای سوژه‌هایی استفاده کرد که نیاز به القای حس خنثی بودن دارند و تنها عنصر موجود در عکس هستند و باید تمام تمرکز بیننده روی آن معطوف باشد.

بیشتر بدانیم : عکاسی پرتره با لنز پرتره

به خاطر داشته باشید که این قواعد کلی و نسبی است و به طور مثال می‌توان برای پرتره از قاب افقی هم استفاده کرد یا توجه به سوژه و قرینه بودن را درون یک عکس با ترکیب بندی افقی هم گنجاند. انتخاب این موضوع همیشه با شماست.

قواعد زیادی برای ترکیب بندی وجود دارد؛ اما نگذارید تا این قوانین شما را گیج کند. هدف از یادگیری بستن قاب و ترکیب بندی درست برای مبتدیان، گرفتن عکس خوب است. پس اگر شما، عکس خوبی گرفتید که هیچ کدام از قوانین گفته شده در این مقاله را ندارد، به معنی بد بودن عکس شما نیست؛ بلکه با رعایت این تکنیک‌ها به جای عکس خوی می‌توانید عکس‌‌های عالی و خیره‌کننده بیندازید!

حالا برویم سراغ تکنینک‌ها!

قانون یک‌سوم (Rule of Thirds)

اولین و مهم‌ترین چیزی که در ترکیب بندی در عکاسی باید بدانید، قانون یک‌سوم (Rule Of Thirds) است. در این قانون، قاب را با خطوط راهنمای افقی و عمودی به 9 قسمت تقسیم می‌کنید. برای رسم این خطوط، عرض و طول عکس را به سه قسمت مساوی تقسیم کرده و خطوطی صاف رسم کنید. محل تقاطع خطوط که شامل 4 نقطه می‌شود، بهترین مکان‌ها برای قرارگیری سوژه اصلی هستند.

از بین این 4 نقطه، چشم انسان ابتدا نقطه بالا و سمت چپ تصویر را می‌بیند؛ پس با قرار دادن سوژه در این نقطه، در واقع وزن عکس را رو به سمت بالای تصویر سنگین‌تر کرده‌اید. با قرار دادن سوژه در دو نقطه دیگر، می‌توانید تعادل را در تصویر حفظ کنید و در نهایت کمترین اهمیت مربوط به نقطه پایین سمت راست تصویر است.

پیشنهاد مقاله : تجهیزات عکاسی از طبیعت

همچنین می‌توانید از قانون یک‌سوم برای تقسیم عکس خود استفاده کنید. به طور مثال، خط افق را روی یکی از خطوط افقی بیندازید و با این روش، روی عناصری که می‌خواهید تأکید بیشتری کنید. گزینه نمایش خطوط راهنما را می‌توانید در دوربین‌های عکاسی یا حتی موبایل‌ها فعال کنید تا به‌راحتی کادر خود را ببندید.این قانون برای قاب‌های افقی و عمودی بیشتر استفاده می‌شود و در کادربندی مربع  چندان جایگاهی ندارد.

همچنین می‌توانید از قانون یک‌سوم برای تقسیم عکس خود استفاده کنید. به طور مثال، خط افق را روی یکی از خطوط افقی بیندازید و با این روش، روی عناصری که می‌خواهید تأکید بیشتری کنید. گزینه نمایش خطوط راهنما را می‌توانید در دوربین‌های عکاسی یا حتی موبایل‌ها فعال کنید تا به‌راحتی کادر خود را ببندید. این قانون برای قاب‌های افقی و عمودی بیشتر استفاده می‌شود و در کادربندی مربع  چندان جایگاهی ندارد.

 

ترکیب بندی متقارن

قرار دادن سوژه در مرکز تصویر، ساده‌ترین ترکیب بندی در عکاسی است. این سوژه می‌تواند هر چیزی باشد. ترکیب بندی متقارن (Symmetrical Composition) در قاب‌های عمودی، افقی و مربعی می‌تواند استفاده شود. استفاده از تقارن در اجزای عکس و قرار دادن سوژه در مرکز، می‌تواند انتخاب مناسبی در عکاسی شهری، طبیعت، منظره و عکاسی تبلیغاتی باشد. ترکیب بندی قرینه و مرکزی با اینکه از ساده‌ترین ترکیب‌بندی‌هاست اما اگر به درستی استفاده شود، نشان‌دهنده دیدگاه هنری شما هم خواهد بود.

 

تکنیک استفاده از خطوط راهنما و هدایت‌کننده

یکی از بهترین روش‌ها برای معطوف کردن نگاه بیننده عکس روی سوژه، استفاده از خطوط راهنما و هدایتگر در عکس است. با این تکنیک خیلی ساده می‌توانید توجه بیننده را به آنچه که مد نظر خود دارید، بکشانید. این خطوط می‌توانند یک جاده، خطوط راه آهن، سیم‌های لامپ و چراغ‌ها یا یک سری از الگوهای مشابه باشد. نمونه‌ای از این نوع ترکیب بندی را در عکس زیر خواهید یافت.

 

بیشتر بخوانیم : 50 ایده عکاسی از محصول برای آنلاین شاپ‌ها (بخش اول)

استفاده از فضای خالی در عکس

در ترکیب بندی با استفاده از فضای خالی در عکس، سوژه قسمت کوچکی از کادر را اشغال می‌کند. می‌توانید سوژه اصلی را در ابعاد کوچک در وسط یا گوشه‌های کادر قرار داده و باقی فضا را بدون هیچ عنصری رها کنید. معمولاً گرفتن این عکس‌ها نیاز به شجاعت و دید قوی در عکاسی و کادربندی دارد. عکس‌های مینیمالیستی به این شیوه گرفته می‌شوند تا تأثیر بیشتری روی بیننده داشته باشند. همچنین عکس‌هایی که برای طراحی پوستر و بنر گرفته می‌شوند، چنین تکنیکی را دنبال می‌کنند.

پر کردن تمام فضای کادر با سوژه

یکی از محبوب‌ترین ترکیب‌بندی‌ها در عکاسی، حالت نزدیک شده به سوژه یا استفاده از لنز تله است؛ به گونه‌ای که سوژه شما تمام کادر را پر کند. این نوع ترکیب بندی در عکاسی را برای سبک‌های پرتره، حیات‌وحش، پرندگان و چنین سوژه‌هایی می‌توانید استفاده کنید. پرتره‌هایی که به این شیوه گرفته می‌شوند، تمام کادر را می‌پوشانند و اصطلاحا هیچ فضایی برای تنفس سوژه باقی نمی‌گذارند. این نوع ترکیب بندی تنها برای بعضی از سوژه‌ها، مناسب است و همیشه نمی‌توان از آن استفاده کرد.

 

ترکیب بندی ساده در عکس

از اشتباهات رایج عکاسی که اغلب افراد مبتدی به آن مرتکب می‌شوند، تلاش برای قرار دادن عناصر و جزئیات بیشتر در کادر است. عکسی شلوغ، به یک ترکیب بندی بد منجر می‌شود؛ چون ممکن است توجه بیننده را از سوژه منحرف کند و به عنصر دیگری در صحنه جلب کند. تکنیک قرار دادن سوژه در کادری بدون هیچ عنصر دیگر و ساده نگه داشتن ترکیب بندی در عکاسی، هر چند ساده به نظر می‌رسد اما نیاز به آشنایی با تکنیک‌های مختلف دارد.

بیشتر بخوانیم : معرفی کتاب های آموزش عکاسی

قانون نسبت طلایی (Golden Ratio Rule)

این قانون با نام‌های دیگری مانند ترکیب بندی حلزونی در عکاسی، منحنی طلایی، مارپیچ فیبوناچی یا شبکه‌های فی هم شناخته می‌شود. از این مارپیچ یا منحنی طلایی برای قرار دادن سوژه در کادر استفاده می‌شود. بعضی از دوربین‌ها، این منحنی راهنما را در اختیارتان قرار می‌دهد. با گذاشتن سوژه در انتهای پیچ این منحنی می‌توانید از قانون نسبت طلایی برای ترکیب بندی مناسب خود استفاده کنید.

تکنیک قاب در قاب

این نوع ترکیب بندی را در سبک‌های عکاسی از معماری، پرتره یا خلاق خواهید یافت. این ترکیب بندی در عکاسی تبلیغاتی نیز کاربرد زیادی دارد. تکنیک قاب در قاب زمانی استفاده می‌شود که بتوانید سوژه را درون یک کادر اضافه و درون عکس قرار دهید. برای این نوع ترکیب بندی، بهتر است تمام فضای قاب و سوژه فوکوس باشند. برای گرفتن چنین عکس‌هایی می‌توانید از پنجره‌ها، درها و پنجره‌های هواپیما استفاده کنید. نمونه‌ای از خلاق‌ترین ترکیب بندی قاب در قاب را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید.

 

ترکیب بندی با خطوط افقی درون کادر

برای ترکیب بندی می‌توان از خطوط افقی داخل قاب هم استفاده کرد. این خطوط باعث می‌شود که چشم بیننده از چپ به راست کادر حرکت کند. اگر موضوع مورد علاقه خود را در بین این خطوط قرار دهید، قاب جذاب‌تر به نظر می‌رسد. خطوط افقی و عمودی نشان‌دهنده ثبات هستند.

 

ترکیب بندی با خطوط عمودی درون کادر

هنگام عکاسی از جنگل یا عکاسی شهری و معماری می‌توانید از خطوط عمودی برای تأثیرگذاری بیشتر روی بیننده و توجه بیشتر روی سوژه مورد نظرتان کمک بگیرید.

 

ترکیب بندی با قانون قطری (Rule of Diagonals)

از قوی‌ترین خطوط استفاده شده در کادر که بیشترین اثر را روی مخاطب دارد، خطوط مورب هستند. خطوط قطری و مورب به نسبت خطوط افقی و عمودی، عکسی با تنش و پویا ایجاد می‌کنند. در صورتی که از خطوط قطری در قاب استفاده می‌کنید، نگذارید این خط، گوشه‌های کادر را قطع کند. همچنین استفاده بیش از حد از خطوط مورب و قطری، ایجاد تنش و کشش بیشتری را نشان می‌دهد. پس دقت کنید که هوشمندانه از خطوط مورب استفاده کنید.

 

تقسیم کادر با خط افق

اکثر عکاسان منظره و معماری، برای ترکیب بندی در عکاسی از خط افق برای تقسیم کادر استفاده می‌کنند. خط افق می‌تواند هر چیزی باشد. می‌تواند خطی باشد که دریا را از خشکی، زمین را از آسمان، کوه‌ها را از آسمان و… جدا می‌کند. سعی کنید خط افق را خیلی دقیق، افقی و با زاویه صفر درجه دربیاورید.

 

ترکیب بندی مثلث طلایی در عکاسی (Golden Triangle Composition)

قانون مثلث طلایی در هنر، یک تکنیک ترکیب بندی معروف است که هم عکاسان و هم نقاشان از آن استفاده می‌کنند. طبق تصویر زیر این تکنیک از مجموعه‌ای استفاده می‌کند که توسط یک خط مورب در کادر به همراه دو نیمساز عمود بر خط مورب، از گوشه‌های دیگر تشکیل شده است. برای ترکیب بندی بهتر با این تکنیک، باید سوژه‌های خود را در نقاطی که از تقاطع این خطوط به وجود می‌آید، قرار دهید. در اینجا کل قاب به چهار مثلث تقسیم می‌شود. همچنین می‌توانید سوژه‌های خود را در امتداد این خطوط یا داخل مثلث‌ها تراز کنید.

 

بیشتر بدانیم : آشنایی با نرم‌افزار‌های برتر شرکت Adobe

ترکیب بندی به شکل حرف S انگلیسی

می‌توانید از منحنی S شکل در کادر، برای ساختن  ترکیب عکس‌های خود استفاده کنید. اگر این منحنی S شکل، بتواند به سمت سوژه شما کشیده شود، عکس عالی به نظر می‌رسد و به راحتی می‌توان چشم بیننده را به سمت سوژه کشاند.

 

ترکیب بندی با خطوط منحنی در کادر

ممکن است در همه قاب‌ها، منحنی S نداشته باشید. برخی از فریم‌ها ممکن است دارای منحنی‌هایی به اشکال مختلف مانند C، U و… باشند. شما می‌توانید از این منحنی‌ها، به نفع خود استفاده کنید. در این نوع ترکیب بندی تلاش کنید تا سوژه اصلی را درون حصار این منحنی‌ها قرار دهید. نمونه‌ای از عکس‌های با چنین کادربندی را در زیر خواهید یافت.

کلام آخر

سعی کنید که هنگام عکاسی، هر یک از این قوانین را در ترکیب بندی رعایت کنید تا عکس بهتری ثبت کنید؛ اما در صورتی که نتوانستید، به سراغ ویرایش و ادیت عکس در فتوشاپ یا لایتروم بروید. پس از عکاسی می‌توانید عکس رنگی را به سیاه و سفید تبدیل کنید، تنظیمات کنتراست را انجام دهید یا قاب را با کراپ کردن اصلاح کنید. حتی با چرخاندن عکس می‌توانید خط افق را تراز کرده و اشتباهات عکاسی را رفع‌ورجوع کنید.